Grote doelmatigheidsverschillen tussen gemeenten
Het onderzoek toont ook aan dat er sprake is van grote verschillen in doelmatigheid tussen gemeenten op het taakveld bestuur en ondersteuning. Figuur 1, gebaseerd op een analyse van 141 gemeenten in 2021, brengt dit in beeld.
Uit de figuur blijkt dat de doelmatigheid (berekend op basis van de personeelskenmerken) varieert van 40 tot 100 procent. Het gemiddelde van de doelmatigheidsscores is bijna 75 procent. Dit betekent dat een gemiddelde gemeente dezelfde prestaties kan leveren tegen 25 procent lagere kosten. Voor ruim 45 procent van de gemeenten ligt de kostendoelmatigheid onder de 75 procent. Dit duidt erop dat voor veel gemeenten wellicht een substantiële doelmatigheidswinst te behalen is.
Zes personeelskenmerken van invloed op doelmatigheid
Deze doelmatigheidsverschillen zijn voor een deel toe te schrijven aan verschillen in personeelskenmerken. Er blijken zes kenmerken te zijn die in meer of mindere mate invloed uitoefenen op de doelmatigheid van bestuur en ondersteuning. Zoals ook uit de literatuur naar voren komt, blijken investeringen in het opleiden van personeel een positief effect te hebben op de doelmatigheid en heeft een hoog ziekteverzuimpercentage een negatieve invloed, al is het effect hiervan vrij gering. Opvallend is het sterk positieve effect van een hoge arbeidsintensiteit (hoog aandeel personeelskosten in totale kosten) en de sterk negatieve invloed van veel vast personeel (hoog aandeel personeel met een vast dienstverband). Is een groot deel van het vaste personeel daarentegen tien jaar of langer in dienst dan is het effect juist weer positief. Ervaring of senioriteit telt dus blijkbaar. Verder wijzen de resultaten op een grote positieve invloed van een hoge deeltijdfactor. Dit effect heeft echter een lage statistische betrouwbaarheid.
Nader onderzoek en intervisie
Hoewel bij een aantal kenmerken nader onderzoek nodig zal zijn om meer zicht te krijgen op de achtergronden van de gevonden effecten, ziet het ernaar uit dat een gerichte sturing van het personeelsmanagement op deze personeelskenmerken een belangrijke bijdrage kan leveren aan het verbeteren van de doelmatigheid van bestuur en ondersteuning. Vooral de gemeenten met lage doelmatigheidsscores op dit taakveld kunnen daarmee waarschijnlijk veel kosten besparen.
Wellicht verdient het aanbeveling voor gemeenten een vorm van intervisie toe te passen. De resultaten van dit onderzoek zouden gemeenten kunnen helpen om bij goed vergelijkbare gemeenten (peers) hun licht op te steken.
Meer informatie
Het factsheet Doelmatig personeelsbeleid. Analyse van de relatie tussen personeelskenmerken en doelmatigheid van het taakveld bestuur en ondersteuning van gemeenten van Jos Blank en Alex van Heezik (ISBN: 9789083266152) is hier te downloaden. Het bijbehorend achtergronddocument (ISBN: 9789083266169) is ook online beschikbaar, evenals een Engelstalige versie van het factsheet (ISBN: 9789083266176).
Het onderzoek maakt deel uit van een vierjarig onderzoeksprogramma (2020-2023) van IPSE Studies waarin de productiviteit en doelmatigheid van de publieke dienstverlening centraal staan. Dit programma is gesubsidieerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
Voor vragen kunt u contact opnemen met Jos Blank (email: j.blank@ipsestudies.nl; tel: +31 (0)6 488 75 645) of Alex van Heezik (email: a.vanheezik@ipsestudies.nl; tel: +31 (0)6 245 17 411).