Belangrijkste publicaties
Hier vindt u de meest recente en belangrijke publicaties van IPSE Studies.
De effecten van Baumol, Verdoorn en Robinson in de publieke dienstverlening
Een verdiepende analyse van productiviteitstrends
Grote delen van de publieke sector kampen met een lage of dalende productiviteit. Dat blijkt uit recent onderzoek van IPSE Studies naar de productiviteitsontwikkeling in vijftien belangrijke sectoren van de publieke dienstverlening in Nederland over de periode 1980-2018. De onderzoeksresultaten tonen aan dat dit voor een groot deel te wijten is aan de hoge arbeidsintensiteit in veel sectoren, waardoor het niet eenvoudig is technologische vernieuwingen door te voeren.
Dit verschijnsel staat bekend als de Ziekte van Baumol. Omdat de lonen in deze sectoren sneller groeien dan de productiviteit nemen de kosten van deze diensten steeds verder toe. Veel publieke diensten dreigen daardoor op termijn onbetaalbaar te worden.
Sommige sectoren krijgen ook te maken met de Wet van Verdoorn. Zo heeft de krimp in de omvang van de geleverde diensten in het primair en voortgezet onderwijs, waar al jaren sprake is van dalende leerlingenaantallen, een negatief effect op de productiviteitsontwikkeling. Aanpassingen in de inzet van personeel en kapitaal vinden hier met vertraging plaats en er zijn weinig prikkels om te innoveren. De positieve variant van deze wet is terug te zien bij ziekenhuizen. Zij hebben te maken met een continue groei van het aantal patiënten, terwijl de (extra) inzet van middelen na-ijlt. Dit stimuleert tot innovatie en efficiëntie, waardoor de gemiddelde productiviteitsgroei hoog is.
Uit de analyse blijkt ook dat groeiende productiviteit hand in hand gaat met een dalend kostenaandeel van personeel. Dit wijst erop dat door technische vooruitgang vooral het belang van de factor arbeid afneemt. Dit effect staat bekend als de Wet van Robinson.
Op afstand de beste?
Een analyse van de productiviteitsontwikkeling bij IND, CJIB, SVB, RDW en het Kadaster
Over de prestaties van uitvoeringsorganisaties is tot nu toe nog maar weinig systematische, kwantitatieve informatie beschikbaar. Deze studie zet een eerste stap om daar verandering in te brengen. Centraal staan analyses van de productiviteitsontwikkeling bij vijf grote zbo’s en agentschappen (IND, CJIB, SVB, RDW, Kadaster) sinds midden jaren negentig.
Productiviteit en allocatie op het terrein van veiligheid en justitie, 1980-2016
Een essay
In dit essay staan twee vragen centraal:
1. Hoe heeft de productiviteit (of value for money) op het terrein van veiligheid en justitie zich tussen 1980 en 2016 ontwikkeld?
2. Heeft het beleid, in het bijzonder ten aanzien van de allocatie van middelen, hierop invloed gehad? Tot het beleidsterrein veiligheid en justitie rekenen we hier politie, rechterlijke macht, gevangeniswezen en veiligheid gemeenten (vooral brandweer).
In de allocatie van middelen verandert wel het nodige in de loop der tijd. Zo heeft de politie relatief ingeleverd ten gunste van de rechterlijke macht. Voor een belangrijk deel is dit direct een gevolg van het sterk toegenomen aantal civiele en bestuursrechtelijke zaken, waardoor de rechterlijke macht meer middelen absorbeert. In de loop van de jaren worden ook relatief meer middelen ingezet bij gemeenten. Gemeenten zijn vooral veel kosten gaan maken voor veiligheid op straat (boa’s). Een deel van de politietaken is daarmee weer bij gemeenten terechtgekomen. Naast deze herallocaties door taakverzwaring lijkt er vooral in de jaren negentig een forse correctie te zijn opgetreden in de allocatie. In de jaren tachtig is sprake van een overgebruik van politie en ondergebruik van rechterlijke macht en gevangeniswezen. In de meest recente periode is er een betere balans in de allocatie van middelen tussen de verschillende sectoren.
Productiviteit van overheidsbeleid, Deel IV
De Nederlandse netwerksectoren, 1980-2015
Het laatste deel van de reeks brengt de productiviteitsontwikkelingen van drie Nederlandse netwerksectoren (drinkwater-, energie- en spoorsector) in beeld en gaat na in hoeverre het beleid hierop van invloed is geweest.
Productiviteit van overheidsbeleid, Deel III
De Nederlandse veiligheid en justitie, 1980-2014
Politie, rechterlijke macht en gevangeniswezen staan centraal in het derde deel van de reeks. Door de sterke toename van de criminaliteit in de jaren tachtig en negentig komen veiligheid en justitie steeds meer onder druk te staan. Ook andere maatschappelijke trends, zoals de individualisering, de groei van de economische activiteit en de sociale zekerheid en de toenemende complexiteit van de samenleving dragen hieraan bij.
Productiviteit van overheidsbeleid, Deel II
De Nederlandse zorg, 1980-2013
Het tweede deel van de reeks gaat over de Nederlandse zorg. Het zorgbeleid staat sinds 1980 vooral in het teken van kostenbeheersing. Binnen de randvoorwaarden betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit, is de overheid voortdurend bezig met het ontwikkelen van beleid om de snelle groei van de zorgkosten een halt toe te roepen.
Productiviteit van overheidsbeleid, Deel I
Het Nederlandse onderwijs, 1980-2012
De invloed van de overheid op de productiviteitsontwikkeling in het onderwijs in de laatste decennia is aanzienlijk geweest, zowel in negatieve als in positieve zin. Het effectiefste instrument om de productiviteit te stimuleren is het budgettaire instrument. In de jaren tachtig blijkt ook het instrument van schaalvergroting erg effectief, maar heeft daarna in de meeste onderwijssectoren juist een averechtse uitwerking.