Reken je bij schaalvergroting niet rijk en ga vooral niet vanuit het oogpunt van kostenbesparing fuseren. Herindelingen leiden gemiddeld eerder tot hogere dan tot lagere kosten. De ideale schaalgrootte voor een gemeente bestaat niet. Die verschilt namelijk per beleidsterrein. Het is beter om te streven naar een richtinggevende bandbreedte.

Samenwerking volstaat
Dat concludeert econoom Thomas Niaounakis, die dinsdag aan de TU Delft promoveert op zijn onderzoek naar de relatie tussen schaaleffecten, herindeling, samenwerking en de kosten van gemeenten. Met zijn onderzoek is opnieuw aangetoond dat herindelingen geen geld opleveren. Niaounakis heeft veertig herindelingen tussen 2005 en 2016 onder de loep genomen. Daarnaast heeft hij ingezoomd op vier beleidsterreinen om te kunnen onderzoeken wat de ideale schaalgrootte is: belastinginning, onderwijshuisvesting, wegbeheer en publieke gezondheidszorg. ‘Er zijn beleidsterreinen waarop gemeenten schaalvoordelen kunnen realiseren, maar daarop kun je heel gericht intergemeentelijke samenwerking zoeken. Daarvoor hoef je niet te fuseren.’ Hij maakt één uitzondering. ‘Herindeling kan voor hele kleine gemeenten, met minder dan 5.000 inwoners, mogelijk wel tot kostenbesparing leiden.’

Lees het volledige artikel op Binnenlands Bestuur.

Morgen – dinsdag 23 maart – verdedigt Thomas Niaounakis zijn proefschrift “economies of scale: a multi-level perspective” aan de TU Delft. Voor zijn proefschrift deed hij onderzoek naar schaaleffecten bij gemeenten en in het primair onderwijs.

Tussen 1990 en 2021 nam het aantal gemeenten af van 672 tot 352. Een gemeente heeft nu gemiddeld 50.000 inwoners, in 1990 nog maar 22.000. Bovendien werken steeds meer gemeenten met elkaar samen.

Maar zijn grote gemeenten ook goedkoper? Dat ligt er maar net aan hoe je ernaar kijkt. Gemeenten hebben namelijk veel verschillende taken, en bij de één kunnen ze meer profiteren van schaalgrootte dan bij de andere. Dat heeft ook weer gevolgen voor de effecten van fusie en samenwerking. Kort samengevat:
– Kostenbesparing door schaalvergroting is eerder uitzondering dan regel. Gemeenten kunnen beter gericht samenwerking waar dat loont dan fuseren, zoals bij de belastinginning;
– Fusie of herindeling om kosten te besparen is alleen zinvol voor de allerkleinste gemeenten;
– Dé optimale schaalgrootte van gemeenten bestaat niet. Wel hebben middelgrote gemeenten vaak de laagste gemiddelde kosten.

De verdediging is te volgen via https://lnkd.in/gEpjnX7
Het lekenpraatje start om 12:00, de (digitale) verdediging om 12:30.